niedziela, 10 stycznia 2010

Rabczanie w walce o niepodległość

Wnuk tych spod Grochowa i Stoczka,
mal. Wojciech Kossak
W początkach XX wieku na terenie Podhala działało kilka młodzieżowych organizacji niepodległościowych, między innymi: Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, którego gniazdo w Nowym Targu działało od 1890 roku (organizacja ta działała również na terenie Makowa Podhalańskiego, gdzie jednym z jej założycieli był późniejszy rabczański adwokat Alfred Hubiszta) oraz Drużyny Podhalańskie organizowane przez ludowców na terenie powiatu nowotarskiego od połowy 1911 roku.

Dr Alfred Hubiszta podczas przemówienia z okazji
poświęcenia kamienia węgielnego pod budynek Sokoła
w Makowie Podhalańskim, 1907 rok.
Pod koniec 1913 roku część członków nowotarskiego „Sokoła” opuściła szeregi tej organizacji i powołała do życia kolejną: Polską Drużynę Strzelecką, którą podporządkowano Komendzie Obwodu w Krakowie.
Polskie Drużyny Strzeleckie zostały powołane do życia w 1911 roku, przez Organizację Młodzieży Niepodległościowej "Zarzewie" z inicjatywy Mieczysława Neugebauera, Mariana Januszajtisa, Henryka Bagińskiego oraz Eugeniusza Romera. Działały one w ścisłym porozumieniu ze Związkiem Strzeleckim działającym we Lwowie, kierowanym przez Władysława Sikorskiego i Towarzystwem „Strzelec” w Krakowie pod komendą Józefa Piłsudskiego. W latach 1911-1912 dzięki zalegalizowaniu działalności Polskich Drużyn Strzeleckich organizacja liczyła 650 członków. W kolejnych latach szybko się rozwijała osiągając w lipcu 1914 roku około 6 tys. członków w 127 Drużynach Strzeleckich. Jedną z tych drużyn była IV Polska Drużyna Strzelecka.

Marian Żegota Januszajtis.
Źródło E. Querini, S. Librewski, Ilustrowana kronika
Legionów Polskich, Kraków 1936, s. 69. Autor M. Patelski. Zdjęcie udostępnione na licencji GFDL.
Po zgłoszeniu drużyny, z komendy w Krakowie do Nowego Targu przybył Aleksander Jerzy Narbut, późniejszy generał Narbut – Łuczyński. W czasie zebrania, w którym wzięło udział 150 osób ogłoszono formalne powstanie z dniem 1 grudnia 1913 roku IV Polskiej Drużyny Strzeleckiej. W skład jej zarządu weszli: prezes – dr Franciszek Styś, którego zastępcą został Ludwik Kłos, stanowisko sekretarza objął dr Ignacy Dziedzic, a skarbnikiem mianowano Juliana Lubertowicza, który równocześnie jako podchorąży został Komendantem drużyny nowotarskiej austro-węgierskiej i Okręgu Podhalańskiego.

Odznaka Polskiej
Drużyny Strzeleckiej 1913
IV Polska Drużyna Strzelecka na terenie Nowego Targu liczyła jedną kompanię, w skład której wchodziły cztery plutony. Strzelcy należący do 1 i 2 plutonu brali udział w ćwiczeniach, które odbywała się cztery razy w tygodniu. W skład 3 plutonu wchodzili rezerwiści armii austro-węgierskiej, którzy ćwiczyli w każdą niedziele i w święta. Do 4 plutonu należeli członkowie wspierający, których zadaniem było wspierać drużynę materialnie i propagować ją w społeczeństwie. Okres wyszkolenia Strzelców 1 i 2 miał trwać rok, po jego upływie mięli przechodzić do rezerwy. Instruktorami ćwiczeń byli podoficerowie, którzy ukończyli kurs podoficerski i zdali egzamin w Komendzie Obwodu Polskiej Drużyny Strzeleckiej w Krakowie lub rezerwiści z armii austro-węgierskiej. Za wyszkolenie wojskowe odpowiadała Rada Wojenna, której przewodniczącej był Julian Lubertowicz. Dzięki ofiarności społeczeństwa i ze składek członkowskich udało się pozyskać fundusze na zakup ekwipunku żołnierskiego dla 60 Strzelców. W skład IV Polskiej Drużyny Strzeleckiej wchodził również oddział Strzelców z Rabki pod komendą Stanisława Stampfl'a.

Stanisław Stampf'l, Komendant
Drużyny Strzeleckiej w Rabce w r. 1913/14
Drużyna rabczańska powstała 12 października 1913 roku z inicjatywy Jerzego Czoponowskiego, który jako delegat Komendy Obwodu Polskiej Drużyny Strzeleckiej w Krakowie, zwołał tajne zebranie młodzieży rabczańskiej w domu Józefa Klempki. Na kolejnym zebraniu powołano jej zarząd, w skład którego weszli: prezes - kupiec Teofil Kłosiński i członkowie: dr Miętus Władysław, aptekarz, Moskalski Ludwik, kupiec, ks. Jan Surowiak, wikary, Michał Szwab, urzędnik stacji w Rabce i Szaflik Juliusz b. dyrektor banku w Bytomiu.

Dowód osobisty Władysława Jana Miętusa,
wydany przez zwierzchność gminną w Rabce
29 września 1915 roku, a potwierdzony przez
starostę w Myślenicach 30 września 1915 roku.
W skład pierwszej drużyny strzeleckiej wchodzili: Stanisław Stampf’l, jako komendant, Klempka Józef, jako zastępca komendanta, członkowie ćwiczący: Klepmka Władysław, Kościelniak Czesław, Żmuda Stanisław, Kapłon Franciszek, Bala Edward, Czyszczoń Błażej, Hayosz Jan, Florek Józef, Florek Jan, Jackowski Jan, Kapłon Sebastian, Łysek Mieczysław, jako referent oświatowy i kierownik chóru, Miśkowiec Walenty, Miśkowiec Antoni, Miśkowiec Józef, Polczak Józef, Pędzimąż Józef, Rączka Jan, Skawiańczyk Jędrzej, Suski Jan, Smołecki Wojciech, Szczęśniak Jędrzej, Szczęśniak Jan, Śmietana Władysław, Rogowiec Tomasz, Wacławik Tomasz, Widzisz Stefan, Żmuda Franciszek, Żagliński Antoni, Zając Florian, Palarczyk Jan, Rychel Józef i Smołecki Antoni.

Wycieczka Drużyny Strzeleckiej z Rabki w r. 1914 w czasie
Zielonych Świąt do Krakowa. Zdjęcia wykonano pod
pomnikiem Grunwaldzkim, trzeci od lewej p. Mieczysław Łysek.
Drużyna nowotarska i rabczańska często odbywała ćwiczenia polowe dzienne i nocne na terenie pomiędzy Nowym Targiem a Rabką. Odbyły się również trzydniowe manewry w okolicach Szczawnicy z drużynami z Nowego Sącza i okolic.

Strzelcy nowotarscy na ćwiczeniach w Czorsztynie
 - kwiecień 1914 r.
Drużyna rabczańska powstała więc wcześniej niż nowotarska, aby poznać dokładniejsze jej losy odwołujemy czytelników do artykułu dr Piotra Hrabyka, który ukazał się w numerze 35 i 36 „Gazety Podhala” we wrześniu 1938 roku z okazji ćwierćwiecza jej utworzenia.


Zbliżał się wybuch I wojny światowej. 25 lipca 1914 roku władze austro-wegierskie ogłosiły częściową mobilizację w ramach której do wojska powołano rezerwistów, kilka dni później, 1 sierpnia, ogłoszono ogólną mobilizację. 3 sierpnia 1914 roku nadszedł rozkaz mobilizacyjny dla Drużyn, 15 sierpnia 1914 roku po uroczystym pożegnaniu na rynku w Nowym Targu pierwszy oddział Strzelców pod dowództwem sierżanta Jana Hajeca odjechał do Krakowa. Oddział ten został wcielony do I Brygady Legionów Polskich.

Polska Drużyna Strzelecka na Rynku w Nowym Targu
w sierpniu 1914 r. przed wymarszem do Legionów.

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz