Wnuk tych spod Grochowa i Stoczka, mal. Wojciech Kossak |
W początkach XX wieku na terenie Podhala działało kilka młodzieżowych
organizacji niepodległościowych, między innymi: Towarzystwo Gimnastyczne
„Sokół”, którego gniazdo w Nowym Targu działało od 1890 roku
(organizacja ta działała również na terenie Makowa Podhalańskiego, gdzie
jednym z jej założycieli był późniejszy rabczański adwokat Alfred
Hubiszta) oraz Drużyny Podhalańskie organizowane przez ludowców na
terenie powiatu nowotarskiego od połowy 1911 roku.
Dr Alfred Hubiszta podczas przemówienia z okazji poświęcenia kamienia węgielnego pod budynek Sokoła w Makowie Podhalańskim, 1907 rok. |
Pod koniec 1913 roku część członków nowotarskiego „Sokoła” opuściła
szeregi tej organizacji i powołała do życia kolejną: Polską Drużynę
Strzelecką, którą podporządkowano Komendzie Obwodu w Krakowie.
Polskie Drużyny Strzeleckie zostały powołane do życia w 1911 roku, przez
Organizację Młodzieży Niepodległościowej "Zarzewie" z inicjatywy
Mieczysława Neugebauera, Mariana Januszajtisa, Henryka Bagińskiego oraz
Eugeniusza Romera. Działały one w ścisłym porozumieniu ze Związkiem
Strzeleckim działającym we Lwowie, kierowanym przez Władysława
Sikorskiego i Towarzystwem „Strzelec” w Krakowie pod komendą Józefa
Piłsudskiego. W latach 1911-1912 dzięki zalegalizowaniu działalności
Polskich Drużyn Strzeleckich organizacja liczyła 650 członków. W
kolejnych latach szybko się rozwijała osiągając w lipcu 1914 roku około 6
tys. członków w 127 Drużynach Strzeleckich. Jedną z tych drużyn była
IV Polska Drużyna Strzelecka.
Marian Żegota Januszajtis. Źródło E. Querini, S. Librewski, Ilustrowana kronika Legionów Polskich, Kraków 1936, s. 69. Autor M. Patelski. Zdjęcie udostępnione na licencji GFDL. |
Po zgłoszeniu drużyny, z komendy w Krakowie do Nowego Targu przybył
Aleksander Jerzy Narbut, późniejszy generał Narbut – Łuczyński. W czasie
zebrania, w którym wzięło udział 150 osób ogłoszono formalne powstanie z
dniem 1 grudnia 1913 roku IV Polskiej Drużyny Strzeleckiej. W skład jej
zarządu weszli: prezes – dr Franciszek Styś, którego zastępcą został
Ludwik Kłos, stanowisko sekretarza objął dr Ignacy Dziedzic, a
skarbnikiem mianowano Juliana Lubertowicza, który równocześnie jako
podchorąży został Komendantem drużyny nowotarskiej austro-węgierskiej i
Okręgu Podhalańskiego.
Odznaka Polskiej Drużyny Strzeleckiej 1913 |
IV Polska Drużyna Strzelecka na terenie Nowego Targu liczyła jedną
kompanię, w skład której wchodziły cztery plutony. Strzelcy należący do 1
i 2 plutonu brali udział w ćwiczeniach, które odbywała się cztery razy w
tygodniu. W skład 3 plutonu wchodzili rezerwiści armii
austro-węgierskiej, którzy ćwiczyli w każdą niedziele i w święta. Do 4
plutonu należeli członkowie wspierający, których zadaniem było wspierać
drużynę materialnie i propagować ją w społeczeństwie. Okres wyszkolenia
Strzelców 1 i 2 miał trwać rok, po jego upływie mięli przechodzić do
rezerwy. Instruktorami ćwiczeń byli podoficerowie, którzy ukończyli kurs
podoficerski i zdali egzamin w Komendzie Obwodu Polskiej Drużyny
Strzeleckiej w Krakowie lub rezerwiści z armii austro-węgierskiej. Za
wyszkolenie wojskowe odpowiadała Rada Wojenna, której przewodniczącej
był Julian Lubertowicz. Dzięki ofiarności społeczeństwa i ze składek
członkowskich udało się pozyskać fundusze na zakup ekwipunku
żołnierskiego dla 60 Strzelców.
W skład IV Polskiej Drużyny Strzeleckiej wchodził również oddział
Strzelców z Rabki pod komendą Stanisława Stampfl'a.
Stanisław Stampf'l, Komendant Drużyny Strzeleckiej w Rabce w r. 1913/14 |
Drużyna rabczańska powstała 12 października 1913 roku z inicjatywy
Jerzego Czoponowskiego, który jako delegat Komendy Obwodu Polskiej
Drużyny Strzeleckiej w Krakowie, zwołał tajne zebranie młodzieży
rabczańskiej w domu Józefa Klempki. Na kolejnym zebraniu powołano jej
zarząd, w skład którego weszli: prezes - kupiec Teofil Kłosiński i
członkowie: dr Miętus Władysław, aptekarz, Moskalski Ludwik, kupiec, ks.
Jan Surowiak, wikary, Michał Szwab, urzędnik stacji w Rabce i Szaflik
Juliusz b. dyrektor banku w Bytomiu.
Dowód osobisty Władysława Jana Miętusa, wydany przez zwierzchność gminną w Rabce 29 września 1915 roku, a potwierdzony przez starostę w Myślenicach 30 września 1915 roku. |
W skład pierwszej drużyny strzeleckiej wchodzili: Stanisław Stampf’l,
jako komendant, Klempka Józef, jako zastępca komendanta, członkowie
ćwiczący: Klepmka Władysław, Kościelniak Czesław, Żmuda Stanisław,
Kapłon Franciszek, Bala Edward, Czyszczoń Błażej, Hayosz Jan, Florek
Józef, Florek Jan, Jackowski Jan, Kapłon Sebastian, Łysek Mieczysław,
jako referent oświatowy i kierownik chóru, Miśkowiec Walenty, Miśkowiec
Antoni, Miśkowiec Józef, Polczak Józef, Pędzimąż Józef, Rączka Jan,
Skawiańczyk Jędrzej, Suski Jan, Smołecki Wojciech, Szczęśniak Jędrzej,
Szczęśniak Jan, Śmietana Władysław, Rogowiec Tomasz, Wacławik Tomasz,
Widzisz Stefan, Żmuda Franciszek, Żagliński Antoni, Zając Florian,
Palarczyk Jan, Rychel Józef i Smołecki Antoni.
Wycieczka Drużyny Strzeleckiej z Rabki w r. 1914 w czasie Zielonych Świąt do Krakowa. Zdjęcia wykonano pod pomnikiem Grunwaldzkim, trzeci od lewej p. Mieczysław Łysek. |
Drużyna nowotarska i rabczańska często odbywała ćwiczenia polowe
dzienne i nocne na terenie pomiędzy Nowym Targiem a Rabką. Odbyły się
również trzydniowe manewry w okolicach Szczawnicy z drużynami z Nowego
Sącza i okolic.
Strzelcy nowotarscy na ćwiczeniach w Czorsztynie - kwiecień 1914 r. |
Drużyna rabczańska powstała więc wcześniej niż nowotarska, aby poznać
dokładniejsze jej losy odwołujemy czytelników do artykułu dr Piotra
Hrabyka, który ukazał się w numerze 35 i 36 „Gazety Podhala” we wrześniu
1938 roku z okazji ćwierćwiecza jej utworzenia.
Zbliżał się wybuch I wojny światowej. 25 lipca 1914 roku władze
austro-wegierskie ogłosiły częściową mobilizację w ramach której do
wojska powołano rezerwistów, kilka dni później, 1 sierpnia, ogłoszono
ogólną mobilizację. 3 sierpnia 1914 roku nadszedł rozkaz mobilizacyjny
dla Drużyn, 15 sierpnia 1914 roku po uroczystym pożegnaniu na rynku w
Nowym Targu pierwszy oddział Strzelców pod dowództwem sierżanta Jana
Hajeca odjechał do Krakowa. Oddział ten został wcielony do I Brygady
Legionów Polskich.
Polska Drużyna Strzelecka na Rynku w Nowym Targu w sierpniu 1914 r. przed wymarszem do Legionów. |
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz