Palmy wielkanocne

Pisanych jojecek, wizbowych bazicek, 

kiełbasy święconej, dużo krzonu do niej, 

baby polukrzonej, kukielki pieconej,

Zmartwychwstania w dusy i wiesny po usy!

Archiwalna karta świąteczna

 Z okazji nadchodzących Świąt Wielkanocnych sympatykom i czytelnikom życzy zespół Historia Rabki.

Okres wielkanocny rozpoczyna na Podhalu Niedziela Palmowa. Z przekazanej z pokolenia w pokolenie tradycji przed tą niedzielą robi się ozdobne palmy, które niesie się do święcenia właśnie w Palmową Niedzielę. Tradycja sporządzania palm wielkanocnych jest jeszcze w niektórych rodach góralskich kultywowana po dzień dzisiejszy. Jednak – trzeba ze smutkiem powiedzieć – w narodzie góralskim zaczyna ona stopniowo zanikać.

Archiwalna karta świąteczna

 Według najdawniejszych wierzeń ludowych palmy wielkanocne miały strzec zasiewy od klęsk żywiołowych i chronić gospodarstwo gazdowskie od wszelkich chorób i nieszczęść, jakich nigdy nie brakuje ludzkiemu żywobyciu.

Archiwalna karta świąteczna

Na Podhalu palmy robi się przede wszystkim z gałązek wierzby, zwanych popularnie baziami. Zdobi się je wąskimi, smukłymi pasmami ususzonego sitowia, często potem barwionego. Owczarze do palm wielkanocnych mieli zwyczaj dodawać ponadto gałązki jałowca, bożego drzewka, zdobiąc je gałązkami brusznic (czerwonych borówek), zwanych jaferzynką. Wspomniane ozdoby przywiązuje się w dolnej części gałązki bazi lnianymi nićmi lub cienką wstążką. Nie są podhalańskie palmy zbytnio ozdobne i strojne. Za to w Rabce, w ziemi gorczańskiej, rodnej dziedzinie Władysława Orkana, podobnie jak w ziemi sądeckiej, dochodzą wysokości półmetrowej, a często ją nawet przekraczają.

Archiwalna karta świąteczna.
Stary kościół w Rabce.

Po akcie „poświęcania”, wróciwszy do domu, gospodyni, czy też gospodarz, gazda, wstawiali palmy do glinianego dzbana, jaki stawiano przed świętym obrazem, albo też po prostu zatykano palemkę za obraz. Kiedy nadchodziły burze czy też śniegowe nawałnice, dujawice i kurniawy znane na Podhalu i Podtatrzu, wystawiano palemki w oknach, aby chroniły domy i ludzi przed żywiołem. Leczono nawet baziami chore zwierzęta, palemkami bydło wypędzane z obór, a przedtem bazie wierzbowe. Kiedy wczesną wiosną wychodzono z pługami w pole, gazda pod pierwszą przeoraną skibę wkładał zawsze baźkę i żegnał się przy tym. 

Przy wiosennym redyku do kadzidła, jakim okadzano od wszelkich „uroków” idące na hale owce i bydło, oprócz jałowca i bożego drzewka dodawano także bazie z wielkanocnych palemek. Bazie były również dobrym lekarstwem na kaszel i bóle żołądkowe. Ucierano je na drobny pyłek i podawano choremu.

Fragment pochodzi z książki Adama Pacha „Drzewiej pod Giewontem”

BAZIE!

Archiwalna karta świąteczna

Idzie Grzesiek

Do kościoła

Na ramiyniu

Bazie niesie

Uciom mu ik

Dziadek wcora

Hanioj na miedzy

Przy lesie

Mama mu

Poubiyrała

Przepiknymi

Stonzeckami

Nieśmiertelnikiym

Kwioteckami

Kokardkami

Zanim bracio

Bartek Piotrek

Kozdy w rynce

Bazie niesie

Wiater tardze

Stonzeckami

Jak gałynziami

Po lesie

Cała dróga

Kolorowo

Idom Domoliki

Gały

Kozdy w gorzci

Bazie trzymo

Cy to duzy

Cy tys mały

Honorzy sie

I nadymo

Ze jego bazie

Najwiynkse

A Ci mali

Sie honorzom

Ze ik bazie

Nojpikniyjse

Kie w kościele

Sie odprawi

Wte bedzie

Konkurs s baziami

Ci co majom

Nojpiykniyjse

Bedom za nik

Nagrodzani.

Wiersz pochodzi z tomiku "Wiersze, śpiewonki i rymowane godki" Władysława Szepelaka